Kağızman’a ısmarladım, fındık gele fındık gele…

Geçenlerde önüme düşen bir haberde, Kars’ın Kağızman ilçesinde fındık tarımına başlandığı ve olumlu sonuç alındığı yazıyordu. Habere göre Kağızman’a bağlı Bulanık köyünde emekli memur Hüseyin Arslan 14 yıl önce Karadeniz’den aldığı fideyi bahçesine dikmiş, şimdi bir dönümlük arazide fındık yetiştiriyormuş.

Haberin devamında bölgede üretilen fındığın kalitesinin Karadeniz fındığından hiç de aşağı olmadığı, hâttâ Kağızman’ın gelecekte fındık üretiminin yeni merkezi olabileceği, öte yandan Şanlıurfa'nın Suruç ve Bitlis'in Hizan ilçelerinde de fındık yetiştirmeye başlandığı ve bu bölgelerden de olumlu sonuçlar elde edildiği yazıyordu.

Bütün bunlar ne anlama geliyor? Önce konuyla yakından ilgili olduğunu düşündüğüm bir hatıramı nakledeyim. Sonra devam ederiz:

Bizim baba tarafından akrabaların çoğu Düzce’nin Gölyaka ilçesinde yaşıyor. Muhacirlik yıllarında bir kısmı gelmiş yerleşmiş. Sonra diğerleri yavaş yavaş onların yanına göç etmiş. Bizim Şalpazarı Akçiriş köyünde baba ocağında sadece bir hane kalmışken onlar orada halen (bana söylenen rakama göre) 120 haneye ulaşmış. Bir defasında bu akrabaları ziyaret gittiğimizde fındık zamanıydı. İlk defa Düzce fındığının tadına bakacaktım ve akrabalara “Bu da fındık mı? Nerede bizim oranın fındığı? Asla Doğu Karadeniz fındığıyla bir olamaz” diye takılacaktım. Kendimi böyle hazırlamıştım ama ilk fındığı yiyince baktım ki tat ve görüntü olarak hiçbir farkı yok! Fındık değil ama şaka boğazımda kaldı. Hiç sesimi çıkarmadım. Üstelik oralarda coğrafya çok daha elverişli ve sadece bir akrabamın fındık hasılası bizim Şalpazarı’ndaki köyden çıkan fındığın toplamından daha fazla.

Fındık Anzer balı değil. Şekilde görüldüğü gibi sırf Doğu Karadeniz’de yetişmiyor. Çok daha geniş bir coğrafyası var. Bambaşka bir iklime sahip Kağızman bile fındığın merkezi olmayı gözüne kestirebiliyor.

Bu demek oluyor ki fındık en azından orta vadede Doğu Karadeniz’e (hatta bütün Karadeniz’e) özgü bir ürün olmaktan çıkacak. Benim 45 derece meyilli bahçemden toplayacağım fındıkla dümdüz arazide toplanacak fındığın maliyeti bir olur mu? Fındığın yeni diyarlarının ihracat merkezlerine daha yakın olma gerçeği de göz ardı edilemez.

Devletin öyle bir derdi yok

Burada şu denebilir; deniyor da zaten. “Devlet fındıktan başka her türlü ürünün yetişebileceği arazilere neden üretim izni veriyor? Doğu Karadeniz’in alternatifleri son derece kısıtlı” Buna ancak “haklısın ama alacağın yok” denir. Devlet zamanında Batı Karadeniz ve Doğu Marmara’da fındık ekimine müsaade etti. Artık diğer coğrafyalarda da müsaade ediyor. Yani devletin öyle bir derdi yok.

O halde ne olacak? Akşam sabah bu izinleri veren, haksız rekabete göz yuman yetkililere küfretsek ne değişecek?

Bu iktidara oy vermeyelim, başka iktidar gelsin? Belki onlar farklı politika uygular? Evet, bu da bir çözüm arayışıdır. Fakat bu en az bir sonraki seçime kadar zaman kaybıdır, yeni gelecek olanlar da farklı bir şey yapmazsa kayıp telafi edilemez hale gelecektir. İş işten tamamen geçmiş olacaktır.

Bunun yerine, en azından dezavantajlı arazilerde fındığın yerine katma değeri yüksek alternatif ürünler düşünülmeli ve en kısa zamanda uygulamaya konmalıdır. Bazı bölgelerde sınırlı da olsa Aronya üzümü, salep, yaban mersini üretimleri başladı. Bunlar piyasa değeri yüksek ve pazarlama problemi olmayan ürünler. Araştırılsa belki başka ürünler de bulunabilir.

Çerezlik fındığımız illâ ki kalır, telaş etmeyin. Kalmasa bile Kağızman’dan ısmarlarız, gelir. Eskiden Kağızman’a nar (*) ısmarlanıyordu, bundan sonra fındık isteriz.

(*) Çocukluğumuzda müzik dersinde öğrendiğimiz “Kağızman’a ısmarladım, nar gele nar gele” diye bir türkü vardı. Yeni nesiller bilmez ve Kağızman esprisine bir anlam veremezler diye not edeyim dedim.